متانول، یا الکل متیلیک، مایعی بی‌رنگ، فرار و سمی با قابلیت اشتعال بالاست. این ماده به نام‌های متیل الکل، متیل هیدرات، متیل هیدروکسید و الکل چوب نیز شناخته می‌شود.
سنتز متانول
در روش‌های مدرن تولید متانول، از کاتالیست‌هایی شامل اکسید آلومینیوم، روی و مس استفاده می‌شود که در فشارهای پایین عمل می‌کنند و کارایی موثرتری دارند. امروزه، گاز سنتز مورد نیاز برای تولید متانول از واکنش متان موجود در گازهای طبیعی با بخار آب و در حضور کاتالیزور نیکل تحت فشار 10-20 اتمسفر و دمای 850 درجه سانتی‌گراد تولید می‌شود.
مونوکسید کربن (CO) و هیدروژن (H₂) تولید شده، با کمک کاتالیزور مخلوطی از مس، اکسید روی و آلومینیوم، واکنش داده و متانول ایجاد می‌کنند. این کاتالیزور برای اولین بار در سال 1966 توسط ICI مورد استفاده قرار گرفت. این واکنش در فشار 50-100 اتمسفر و دمای 250 درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود.
کاربردهای متانول
متانول به عنوان یکی از محصولات استراتژیک در تولید بسیاری از محصولات نهایی مانند حلال‌ها، رنگ‌ها، پلاستیک‌ها و ضدیخ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تنوع مشتقات متانول و استفاده آن در صنایع مختلف، این محصول را به یک کالای استراتژیک تبدیل کرده است. بخش اعظم متانول تولیدی در جهان صرف تولید فرمالدئیدها، اسید استیک و MTBE می‌شود. همچنین متانول به صورت محدود به عنوان سوخت در موتورهایی با سیستم احتراق داخلی استفاده می‌شود.
نگاهی به صنعت متانول در جهان
طی سال‌های اخیر، تولید متانول، در محدوده ۹۰ میلیون تن بوده که با توجه به طرح‌های احداث کارخانه‌های جدید در این حوزه، به‌خصوص در ایران، آمریکا و چین، ظرفیت تولید اسمی به محدوده‌ی ۱۸۹ میلیون تن در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید. در نمودار ۱ میزان تولید متانول نشان داده شده است. با توجه به میزان تولید متانول و با مقایسه حجم تجارت جهانی این محصول با میزان تولید و مصرف آن، به این نتیجه می‌رسیم که حدود ۳۵ درصد این محصول به‌صورت بین‌المللی تجارت می‌شود.
همانطورکه در نمودار ۲ نشان داده شده است، کشور چین بزرگترین تولیدکننده متانول می‌باشد. جریان صادرات این محصول از کشورهای آفریقا، خاورمیانه و آمریکای جنوبی به سمت اروپا، چین و کشورهای جنوب شرق آسیا می‌باشد.
با وجود منابع عظیم نفت و گاز در خاورمیانه، میزان تولید متانول در این منطقه حدود ۲۵ میلیون تن بوده که ۲۲ درصد از تولید جهان را تشکیل می‌دهد. در نمودار ۳ میزان ظرفیت تولید این کشورها نشان داده شده است و در بین آنها ایران بزرگترین تولیدکننده این محصول در منطقه می‌باشد.
رکورد قیمت هر تن متانول صادراتی ایران
متوسط قیمت صادرات متانول ایران به ازای هر تن، شاخص مهمی برای بررسی تغییرات ارزش صادراتی این محصول در بازار جهانی است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که:
– سال 1393: قیمت صادرات هر تن متانول به بیشترین حد خود در ده سال اخیر رسید و معادل 368 دلار بود.
– سال‌های پس از 1393: قیمت صادراتی متانول کاهش یافت و در سال 1399 به کمترین مقدار خود در این مدت، یعنی 137 دلار رسید. بخشی از این کاهش به دلیل شیوع کرونا و رکود در بازارهای جهانی بود.
– سال 1401: متوسط قیمت هر تن صادرات متانول ایران به 273 دلار رسید که بیشترین مقدار از سال 1398 بود.
مقاصد اصلی صادرات متانول ایران
کشورهای چین، عراق، پاکستان، هند، ارمنستان و گرجستان از جمله مقاصد اصلی صادرات متانول ایران هستند.
افزایش قیمت متانول در هند
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل فارس و به نقل از پایگاه خبری «آی‌سی‌آی‌اس»، تجار هندی گزارش دادند که قیمت متانول در سواحل غربی هند به علت آغاز تعطیلات سال نو در ایران و کاهش عرضه این محصول در بازارهای هند افزایش یافته است.
– افزایش 18 درصدی قیمت: قیمت متانول در کاندلای هند به علت کاهش واردات از ایران با افزایش ١٨ درصدی روبرو شده است.
– وابستگی بازار هند به متانول ایران: بازار سواحل غربی هند به شدت به واردات متانول از ایران وابسته است، به طوری که ٧٠ درصد از مجموع کل واردات این بازار از ایران صورت می‌گیرد.
– تأثیر تعطیلات سال نو: واردات متانول از ایران به علت تعطیلات سال جدید ایران از ٢١ مارس تا ٥ آوریل کاهش یافته است.
روابط اقتصادی ایران و هند در بازار متانول
فعالان بازار در هند معتقدند که قیمت متانول در آینده به میزان زیادی به واردات از ایران بستگی خواهد داشت. ایران و هند روابط دوستانه‌ای دارند و به یکدیگر وابسته‌اند. اگر واردات از ایران ادامه یابد، قیمت‌ها کاهش می‌یابد اما در صورت کاهش واردات، قیمت‌ها افزایش خواهد یافت.
– سود صادراتی: سود حاصل از صادرات متانول به هند برای صادرکنندگان ایرانی بسیار بیشتر از سود صادرات متانول به چین است.
این تحلیل‌ها نشان‌دهنده اهمیت و تأثیرگذاری روابط تجاری بین ایران و هند در بازار متانول و تأثیر تعطیلات و کاهش عرضه بر قیمت‌ها است.
