در سال 2022، صادرات طلای ایران به ارزش 18.1 هزار دلار بود و ایران را در رتبه 167 بزرگترین صادرکننده طلا در جهان قرار داد. طلا، 834مین محصول صادراتی ایران بود و مقصد اصلی صادرات طلا از ایران، کانادا بود.
الگوهای مصرف و اندازه بازار طلا
ایران در سال‌های اخیر به دلیل عوامل اقتصادی و اجتماعی-سیاسی مانند فرصت‌های محدود سرمایه‌گذاری و ناامنی ملی، مصرف‌کننده بزرگی از طلا بوده است. بر اساس یک مطالعه توسط Grendon International Research (GIR) که توسط شورای جهانی طلا و با حمایت سازمان توسعه تجارت ایران و کمیسیون تجارت استرالیا (تهران) انجام شده است، بازار طلای ایران به دلیل عدم توجه بین‌المللی کمتر از حد واقعی ارزیابی شده است.
تحقیقات GIR که شامل سه سفر میدانی به ایران و مصاحبه با 73 نهاد دولتی و تجاری بود، نشان داد که مصرف طلا در ایران در سال 2022 حداقل 139 تن بوده و از 109 تن در سال 2021 و 119 تن در سال 2020 رشد داشته است. این تخمین مصرف شامل جواهرات، احتکار خالص طلا، سکه‌ها و بازیافت طلای قراضه بود.
مصرف جواهرات
ایران در سال 2022 به عنوان ششمین کشور بزرگ مصرف‌کننده جواهرات طلا رتبه‌بندی شد و تخمین مصرف آن 140 تن بود. این رتبه‌بندی پس از هند، ایالات متحده، چین، ترکیه و عربستان سعودی قرار گرفت. بازار بزرگ جواهرات از وجود حداقل 15,500 خرده‌فروشی جواهرات در سراسر ایران مشهود است و تعداد این فروشگاه‌ها در پنج سال گذشته حدود 20 درصد افزایش یافته است.
عوامل اقتصادی و جمعیتی
اندازه بزرگ بازار طلای ایران به شرایط اقتصادی حمایتی نسبت داده می‌شود، مانند:
– جمعیت بزرگ و در حال رشد (80 میلیون نفر در سال 2022، مشابه ترکیه).
– شهرنشینی سریع، با نسبت جمعیت شهری حدود 65%.
– رشد مداوم تولید ناخالص داخلی به طور متوسط 5-7% در طول سه سال.
– نرخ تورم سالانه بالا (32-38%).
– اقتصاد سیاه گسترده و گزینه‌های محدود سرمایه‌گذاری خارج از زمین و طلا.
زمینه تاریخی و اهمیت فرهنگی
طلا بیش از 5,000 سال در فرهنگ ایران نقش داشته و اهمیت تاریخی آن به دوران امپراتوری باستانی ایران (550-330 قبل از میلاد) بازمی‌گردد. این سنت طولانی مدت به تقاضای مداوم بالا برای طلا در اشکال مختلف، از جمله جواهرات و سکه‌ها کمک می‌کند.
ابتکارات و سیاست‌های دولتی
پس از انقلاب اسلامی 1979، دولت ایران طلا را به عنوان یک کالای لوکس در نظر گرفت. با این حال، ابتکارات اخیر نشان‌دهنده تغییر در سیاست است:
– برنامه صدور مجوز (2005): صدور مجوز برای تولیدکنندگان، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان جواهرات طلا.
– سیستم علامت‌گذاری (2005): معرفی سیستم علامت‌گذاری برای اطمینان از کنترل کیفیت و استانداردسازی.
– حمایت از صادرات: سازمان توسعه تجارت ایران از صادرات جواهرات طلا حمایت می‌کند و صندوق توسعه صادرات دفتری در دبی افتتاح کرده است.
– حقوق واردات: واردات شمش طلا از سوی بانک مرکزی از مارس 2003 با 4% عوارض مواجه شده که در حال بررسی برای کاهش احتمالی است تا واردات غیررسمی را کاهش دهد.
پویایی بازار
ایران به شدت به واردات غیررسمی شمش و جواهرات از دبی و ترکیه متکی است. مصاحبه‌ها با نهادهای تجاری در این مناطق به GIR کمک کرد تا دیدگاه‌های بازار را تطبیق دهد و تخمین‌های دقیقی از مصرف طلای ایران ارائه دهد.
نتیجه‌گیری
بازار طلای ایران، اگرچه به‌طور سنتی کمتر از حد واقعی ارزیابی شده، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. ابتکارات دولتی و عوامل اقتصادی حمایتی به رشد مستمر در مصرف و تجارت کمک می‌کند و ایران را به عنوان یکی از بازیکنان کلیدی در بازار جهانی طلا مطرح می‌کند.
