صادرات مس به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین فلزات در صنایع مختلف، نقش مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. بازار مس جهانی در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است و انتظار می‌رود از 166.25 میلیارد دلار در سال 2023 به 179.84 میلیارد دلار در 2024 برسد. این رشد عمدتاً به دلیل تقاضا در صنایع الکترونیک، ساخت‌وساز، تولید ماشین‌آلات صنعتی و خودرو است. همچنین، توسعه زیرساخت‌ها در کشورهای در حال توسعه نقش مهمی در این رشد دارد.
یکی از عوامل مهم در رشد بازار مس، افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروهای الکتریکی است. خودروهای الکتریکی نیازمند مقادیر زیادی مس برای موتورهای برقی، سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی و زیرساخت‌های شارژ هستند. به‌عنوان مثال، فروش جهانی خودروهای الکتریکی در سال 2021 تقریباً دو برابر شده و به 6.6 میلیون رسیده است، که نشان‌دهنده تاثیر مستقیم این روند بر تقاضای مس است.
علاوه بر این، تلاش‌ها برای بازیافت مس و استفاده از مواد بازیافتی نیز در حال افزایش است. بازیافت مس نه تنها به کاهش اثرات زیست‌محیطی تولید مس کمک می‌کند بلکه منجر به صرفه‌جویی در منابع طبیعی می‌شود. به‌عنوان مثال، شرکت آلمانی Wieland-Werke AG در سال 2023 لوله‌های مسی بازیافتی به نام “Cuprolife” را معرفی کرده که از مواد پساصنعتی تهیه می‌شود و در سیستم‌های خورشیدی، گرمایش و لوله‌کشی خانگی کاربرد دارد.
مهم ترین اشکال صادراتی مس
مس به صورت‌های مختلفی صادر می‌شود که هر کدام بر اساس نیازهای بازارهای جهانی و مراحل پردازش مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین اشکال صادرات مس عبارتند از:
- مس تصفیه‌شده: این نوع مس به صورت کاتد (شمش‌های مس خالص) صادر می‌شود. کاتدهای مس به دلیل خلوص بالا و آماده‌سازی برای تولید محصولات مختلف مسی، از جمله سیم‌ها و کابل‌ها، بسیار مورد توجه هستند. کشورهای مانند چین و آمریکا حجم قابل توجهی از مس تصفیه‌شده را صادر می‌کنند.
- مس به شکل سنگ معدن: قبل از فرآیندهای تصفیه و پالایش، مس به صورت سنگ معدن نیز صادر می‌شود. این سنگ‌ها حاوی مس خام هستند و نیاز به فرآوری بیشتر در مقصد دارند تا مس خالص از آن‌ها استخراج شود. این نوع صادرات بیشتر برای کشورهایی که امکانات تصفیه و پالایش کمتری دارند، مناسب است.
- مس قراضه: مس بازیافتی یا قراضه به عنوان یک منبع مهم برای تولید مجدد مس استفاده می‌شود. کشورهای مانند آمریکا، چین و کشورهای اروپایی در صادرات و واردات مس قراضه فعالیت زیادی دارند، چرا که بازیافت مس از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی مزایای قابل توجهی دارد.
این تنوع در اشکال صادرات مس نشان می‌دهد که این فلز با ارزش در صنایع مختلفی کاربرد دارد و فرآیندهای مختلفی برای آماده‌سازی آن برای بازارهای جهانی طی می‌شود.
میزان صادرات مس از ایران به کشورهای جهان
صادرات مس از ایران به سایر کشورهای جهان به طور قابل توجهی افزایش یافته است. عمده صادرات مس ایران شامل کاتد مس، سنگ معدن مس، و مس قراضه می‌باشد. مهم‌ترین مقصد صادراتی مس ایران چین است که حدود 90 درصد از کل صادرات مس ایران را به خود اختصاص داده است. ترکیه نیز دومین مقصد بزرگ صادراتی مس ایران است.
ایران دارای برخی از بزرگ‌ترین معادن مس در جهان است. بزرگ‌ترین معدن مس ایران معدن سرچشمه در استان کرمان است که یکی از بزرگ‌ترین معادن مس دنیا نیز به شمار می‌رود. علاوه بر سرچشمه، معدن مس سونگون در استان آذربایجان شرقی و معدن مس میدوک در استان کرمان نیز از دیگر معادن مهم مس ایران هستند. این معادن به دلیل ذخایر عظیم و کیفیت بالای مس، نقش مهمی در تولید و صادرات مس ایران دارند.
شرکت ملی صنایع مس ایران (NICIC) بزرگ‌ترین شرکت فعال در زمینه استخراج و صادرات مس در ایران است. این شرکت با برنامه‌ریزی برای افزایش تولید مس کاتدی به بیش از یک میلیون تن در سال، قصد دارد تا سال 1406 شمسی (2027 میلادی) صادرات مس ایران را به بیش از 10 میلیارد دلار برساند. سرمایه‌گذاری‌های جدید در پروژه‌های استخراج مس در استان‌های مختلف ایران از جمله خراسان جنوبی نیز در حال انجام است تا تولید مس افزایش یابد و صادرات بهبود یابد.
میزان واردات مس به کشور عراق
در سال 2022، عراق 24.9 میلیون دلار مس و آلیاژهای مس وارد کرد که نشان‌دهنده رشد قابل توجهی نسبت به سال‌های قبل است. عمده واردات مس به عراق به صورت لوله‌های مسی بوده و این کشور در میان 55 واردکننده بزرگ این محصول در جهان قرار دارد. کشورهای عمده صادرکننده مس به عراق شامل چین (10.6 میلیون دلار)، کره جنوبی (4.72 میلیون دلار)، ترکیه (3.58 میلیون دلار)، آفریقای جنوبی (2.19 میلیون دلار) و امارات متحده عربی (2.16 میلیون دلار) هستند.
به طور کلی، تقاضا برای مس در عراق به دلیل استفاده‌های گسترده در بخش‌های ساخت‌وساز، الکترونیک و ماشین‌آلات صنعتی رو به افزایش است. این کشور به دلیل نیازهای زیرساختی و توسعه صنعتی، همچنان یکی از بازارهای پرپتانسیل برای واردات مس و محصولات مرتبط با آن محسوب می‌شود.
صادرات مس به عراق از ایران
ایران یکی از تأمین‌کنندگان اصلی مس برای عراق است. در سال 2021، صادرات محصولات مسی ایران به عراق حدود 2.18 میلیون دلار بود.
صادرات کلی ایران به عراق، که شامل مس نیز می‌شود، در سه ماهه نخست سال 2024 حدود 3 میلیارد دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل 27 درصد افزایش داشت. این صادرات شامل طیف گسترده‌ای از محصولات از جمله مس و آلیاژهای مس بود.
این ارقام نشان‌دهنده اهمیت بالای عراق به عنوان بازار صادراتی برای ایران و نقش مهم مس در تجارت بین این دو کشور است. با توجه به نیازهای زیرساختی و صنعتی عراق، انتظار می‌رود که تقاضا برای مس و محصولات مرتبط با آن در آینده نیز افزایش یابد. همچنین صادرات لامپ به عراق و صادرات لوله پلیکا به عراق نیز با افزایش چشمگیری رو به رو بوده است.
